Menopauze

Een vrouw is in de menopauze als zij gedurende 1 jaar geen maandstonden meer heeft. Het is geen ziekte maar een natuurlijke gebeurtenis waarbij een einde komt aan de vruchtbaarheid van een vrouw. Ze vindt bijna altijd plaats tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar. 

Voor en na de menopauze vindt een biologisch proces plaats, opgesplitst in twee fasen:

• De perimenopauze begint als de werking van de eierstokken vermindert en de menstruaties onregelmatiger worden.
• De postmenopauze start een jaar na de menopauze en is de periode waarin het lichaam zich aanpast aan de hormonale veranderingen. Dit duurt gemiddeld vier jaar.
   

Zwangerschap voorkomen

Wil je met zekerheid een zwangerschap voorkomen, blijven voorbehoedsmiddelen noodzakelijk. De kans op een zwangerschap bij vrouwen ouder dan 50 jaar is weliswaar zeer klein.

Meestal wordt reeds ingenomen anticonceptie verder aangeraden tot de leeftijd van 52 jaar.

De verminderde hormonenproductie tijdens de overgangsjaren kan ongemakken teweegbrengen. Het is niet te voorspellen in welke mate ze zullen optreden. Sommige vrouwen hebben heel wat klachten, andere nauwelijks of niet.
 

Typische overgangsverschijnselen

• Onregelmatige en veranderde menstruaties (bv. meer of minder bloedverlies, langere of kortere menstruatieperiode).
• (Nachtelijke) transpiratieaanvallen.
• Opvliegers, ook 'vapeurs' genoemd: korte, plotse en hevige warmte-opstoten, meestal in het gelaat, de hals en op de borst en dikwijls gepaard met hartkloppingen.
• Vaginale droogheid en pijn bij het vrijen.
• Daarnaast kunnen ook volgende klachten optreden:
  • spier- en gewrichtsklachten;
  • vermoeidheid;
  • prikkelbaarheid;
  • sombere gevoelens;
  • slapeloosheid;
  • moodswings;
  • brainfog.

Vaak is er sprake van een domino-effect, waarbij de ene klacht de andere teweegbrengt. Zo kunnen nachtelijke transpiratieaanvallen leiden tot slapeloosheid, wat vermoeidheid in de hand werkt, waardoor sombere gevoelens opduiken.
 

Niet altijd door de menopauze

Sommige klachten mogen niet zomaar aan de overgang worden toegeschreven.

• Vermoeidheid, prikkelbaarheid en sombere gevoelens worden meestal veroorzaakt door andere omstandigheden die in deze periode vaak voorkomen:
  • de intensievere zorg voor (schoon)ouders;
  • het verlies van ouders of partner:
  • kinderen die het huis verlaten;
  • de verwerking van kinderloosheid die opnieuw de kop opsteekt.
• Opvliegers en/of overmatige transpiratie kunnen ook te wijten zijn aan:
  • een te sterke werking van de schildklier;
  • overmatig alcoholgebruik;
  • het gebruik van antidepressiva of vaatverwijdende medicatie.
• Onregelmatig bloedverlies kan een signaal zijn van de perimenopauze maar ook van diverse afwijkingen.

Alvorens hinderlijke klachten aan de overgang toe te schrijven, zal een arts dan ook eerst alle andere oorzaken uitsluiten.
 

Gezond leven

Gezond leven helpt tegen overgangsklachten. De twee belangrijkste pijlers zijn een gezonde voeding en voldoende beweging (minstens dertig minuten per dag).

Ook een positieve ingesteldheid, die de overgang beschouwt als het begin van een nieuwe levensfase vol uitdagingen, leidt tot minder klachten.
 

Warmteopstoten verminderen

Met een aantal eenvoudige maatregelen kan de kans op warmteopstoten verminderd worden.

• Draag katoenen kleding in de plaats van synthetische.
• Vermijd warme ruimtes.
• Beperk het gebruik van alcohol, sterk gekruide voeding, koffie en thee.
• Verlaag de slaapkamertemperatuur en gebruik geen synthetisch donsbed.
• Doe meer lichamelijke inspanningen.
   

Pijnlijk vrijen voorkomen

Als tijdens het vrijen de vagina onvoldoende vochtig wordt, kan een glijmiddel uitkomst bieden. Glijmiddel kun je zonder voorschrift kopen bij de drogist of apotheek. Indien dit niet werkt zijn er andere middelen, sommige op basis van hormonen die kunnen helpen.
 

Nut natuurproducten niet bewezen

Hop, soja, lijnzaad, zonnebloempitten, ginseng en andere natuurproducten worden vaak aangeprezen tegen overgangsklachten, omdat hun effect vergelijkbaar zou zijn met dat van oestrogenen. Hun doeltreffendheid is evenwel onvoldoende aangetoond. Sommige producten hebben zelfs nevenwerkingen bij inname in geconcentreerde vorm (tabletten).

Overgangsklachten gaan meestal vanzelf over en vereisen zelden een medische behandeling. Louter medisch gezien moeten menopauzeklachten niet worden behandeld.

Wie de klachten als hinderlijk ervaart gaat evenwel het best langs bij de huisarts-gynaecoloog. En in onderstaande situaties is een doktersbezoek wel noodzakelijk:

• De menstruatie is heviger en gaat gepaard met verlies van bloedklontertjes.
• De menstruaties duren langer dan zeven dagen of minstens twee tot drie dagen langer dan gewoonlijk.
• Het interval tussen twee maandstonden is korter dan 21 dagen.
• Er treden tussentijdse bloedingen op (spotting).
• Er is bloedverlies na geslachtsgemeenschap.
• Er wordt ingeboet op de levenskwaliteit.
   

Hormonale geneesmiddelen

Als de ongemakken het dagelijkse functioneren beperken, kunnen tijdelijk geneesmiddelen zoals hormonen eventueel overwogen worden. Deze hormonale vervangmiddelen hebben evenwel ook nadelen die je met de arts moet overleggen. Ze kunnen weliswaar de warmte-opstoten en nachtelijke transpiratie verminderen, maar houden een lichte verhoging van borstkanker in en verhogen het risico op bloedklonters.

Inname van hormonen zorgt er wel voor dat de botsterkte behouden blijft of verbetert. Er is ook minder kans op een hartinfarct en minder kans op huidveroudering, vaginale droogte, 'een zakking van de baarmoeder', urineverlies, werking van de leverenzymen, …

Los van klachten is er in de recente medische wereld voldoende bewijs dat hormonale substitutie nemen in de vroege menopauze een bescherming geeft op latere leeftijd naar dementie, hartinfarct, osteoporose, huidveroudering, vaginale droogte, urineverlies, werking van de lever.
 

Slaap- en kalmeermiddelen

Slaap- en kalmeermiddelen zijn niet aan te bevelen. Ze kunnen de klachten tijdelijk verbeteren, maar verhelpen de oorzaak niet en hebben ook nadelen.
 

Noodzakelijke onderzoeken

Mammografie, botdensitometrie en labo met nazicht van hormonen en een algemeen nazicht van lever en nierwerking.